Pastoor Bartholomeus Doorenweerd
(nog verder uitzoeken)
|
|
Eigenlijk is alles al te vinden in: H.C. Diender, Pastoor Bartholomeus Doorenweerd. In: Kamper Almanak 1982/1983.
Onderstaande is een verzameling van feitjes die ik zelf interessant vond tijdens mijn eigen onderzoekje naar deze man.
|
|
Bartholomeus Doorenweerd werd op 28 mei 1767 geboren in Zwolle.
Hij volbracht zijn hogere studiën te Douai.
Nu ligt die plaats in Noord Frankrijk, ongeveer dertig kilometer ten zuiden van Lille.
Aan het eind van de achtiende eeuw behoorde deze universiteitsstad nog aan Vlaanderen.
Op 26 oktober 1790 werd hij tot priester gewijd.
Benoemd tot pastoor op Schokland in 1796.
Daarna in 1808 benoemd tot pastoor te Kampen.
Overleden te Kampen op 25 juli 1832.
Begraven
Hij werd begraven op de Algemene Begraafplaats van Kampen in IJsselmuiden, 1e Klasse, 1e Perk, grafnummer 256.
De erfgenamen hebben het eigendomsrecht van dit graf geweigerd. Waarom?
Dit schijnt ongewoon te zijn want het eigendomsrecht van dit graf was al wel geregistreerd op naam van zijn zus Johanna Doorenweerd, maar werd later weer doorgehaald.
In het Perkregister (GAK:1305.6) staat vermeld dat in het naastliggende graf, 257, J. Coridon ligt begraven, die zijn kapelaan en beschermeling is geweest, en die een week eerder was overleden.
De eigenaar van dat graf is Gerardus Doorenweerd, maar het grafrecht is vervallen na zes jaar omdat de rechten niet zijn betaald.
Van beide overledenen staat vermeld dat zij zijn begraven met 'het hooft naar het oosten'.
Ook staat in het perkregister op deze graven een blauwe vermelding 'Pad'.
Begin 2006 blijkt dat in het betreffende vak twee rijen graven liggen die worden gescheiden door een graspad.
De nummering van de ene rij is van grafnummer 226 t/m 253.
De nummering van de andere rij is van 287 t/m 313.
De tussenliggende nummers, 254 t/m 286, zijn gebruikt voor uitbreiding van de grindpaden aan weerszijden van het perk, en voor het graspad tussen de rijen graven.
Als ook hier de nummering oplopend is van zuid naar noord, zullen de graven 256 en 257 vrijwel vooraan in de rij hebben gelegen.
Dit wordt bevestigd door een medewerker van de gemeente Kampen die aangeeft dat graf 256 tussen 226 en 287 heeft gelegen en graf 257 tussen 227 en 288.
De laatste begravenis in het huidige pad is geweest in november 1946.
In het perkenregister van de Tweede Klasse staat een vermelding over het aanleggen van een pad in 1949.
Het is aannemelijk dat toen ook het pad over het graf van pastoor Doorenweerd is aangelegd.
Ik heb geen aanwijzing gevonden van een steen of monument op zijn graf.
Testament
Bij notaris Rambonnet ondertekent hij zijn testament op 4 april 1826. Gemeentearchief Kampen, inventarisnr. I-541a, akte nr. 190.
Daarin laat hij al zijn goederen na aan zijn zuster Johanna Doorenweerd, echtgenote van M. Suskens.
Hij behoudt zich echter wel het recht voor om later schriftelijk aanvullingen en toevoegingen te maken.
In het stuk van Henk Diender is sprake van een "uittreksel uit het codicil van den weleerwaarden Heer Bartholomeus Doorenweerd, voormaals Pastoor te Kampen" wat verwijst naar een testament van 26 juni 1831.
Zou dit zo'n schriftelijke aanvulling zijn op het eerstgenoemde testament of is het mogelijk dat dit stuk verwijst naar een ander, later testament.
Ik ben benieuwd naar de inhoud van het betreffende stuk dat zich volgens de noten van Henk Diender moet bevinden in het Archief van de Onze Lieve Vrouwe Kerk, Ordner 13, nr. 54.
Het stuk is inmiddels omgenummerd naar 670. Het is een afschrift van een codicil dat is opgesteld op 26-6-1831.
Het codicil verwijst naar zijn testament dat bij notaris Rambonnet is gedeponeerd.
Hierbij is geen datum genoemd; het is dus goed mogelijk dat het gevonden testament van 4-4-1826 het bedoelde testament is.
Het zal wel toeval zijn dat de voorganger van de paterskerk, pater Haefkens, juist twee dagen voor de datering van dit codicil is overleden?
|
|
In Kampen werd hij pastoor van de "Pastoorskerk".
Deze (voormalige) schuilkerk aan de Rhijnvischgang heeft van 1682 tot 1857 dienst gedaan als Rooms Katholiek gebedshuis.
Enkele feiten uit de tijd dat hij pastoor was in Kampen:
In 1809 kregen de katholieken van Kampen de zwaar verwaarloosde Buitenkerk terug.
Over de graven in de kerk is nog lang onenigheid geweest.
In 1813 verdrijven de kozakken de Fransen uit de stad. Opnieuw een wisseling van rijks-overheid.
In 1814 krijgt Paus Pius VII weer zijn zelfstandigheid terug door het zwakker worden van Napoleon Bonaparte, en keert terug naar Rome.
In 1825 is er een ernstige overstroming in Kampen en omstreken.
|
|
Hij had een zus die in Kampen woonde.
In de tijd dat hij in Schokland pastoor was, is hij naar Kampen gegaan om haar pasgeboren kind te dopen.
Uit het tweede huwelijk, met M. Suskens, worden geen kinderen geboren.
In 1814, op 17 juni, verdelen de drie kinderen Doorenweerd uit de ouderlijke boedel een vijfde van een akker in Herksen (bij Wijhe).
Johanna koopt dit stuk van haar beide broers voor 500 gulden.
Uit diverse notariële acten blijkt dat zij wel van haar broer Bartholomeus diverse leningen had geërft, want zij laat enkele keren een hypotheek uitschrijven omdat het bedrag volledig is ontvangen.
Haar man, M. Suskens, overlijdt op 21-5-1835. Hij wordt begraven op de Algemene Begraafplaats van Kampen in IJsselmuiden, Eerste Klasse, Eerste Perk, grafnummer 351.
Op 2-4-1836 verkoopt zij haar huis (overdracht per 1-5-1836).
Een deel van de inboedel wordt openbaar geveild op 26-4-1836.
Later in het jaar, op 12-10-1836, volgt nog een tweede boedelverkoop.
Ze zal waarschijnlijk in een kleiner huis zijn gaan wonen?
In ieder geval moet die zus uit een eerste huwelijk nog een zoon hebben, Bernardus Gerhardus van Emmeloord.
Die wordt in de verschillende versies van haar testament genoemd. In de laatste versie, van 26-7-1838, wordt hij enig erfgenaam.
Uiteindelijk heeft hij daar zelf geen voordeel meer van gehad.
Hij overlijdt op 20-4-1841 en ligt in hetzelfde graf als de tweede man van zijn moeder.
Zij zelf overlijdt op 1-6-1842 en wordt begraven op de Algemene Begraafplaats van Kampen in IJsselmuiden, Eerste Klasse, Eerste Perk, grafnummer 352.
In het artikel van Henk Diender is sprake van begraving van de moeder van Bartholomeus Doorenweerd in de Buitenkerk.
Bovendien wordt de eerste echtgenoot van zijn zuster in datzelfde graf begraven.
Volgens de tekst gaat het hier om het graf nummer 10 in regel 13.
Als bron wordt het dagboek van Doorenweerd genoemd in de noten.
In het gemeentearchief bevindt zich een register "Aangaven van eigendom van graven in de kerken 1828" (Gemeentearchief Kampen, inventarisnummer 1299).
Dit werd aangemaakt van 10 november 1828 tot 28 januari 1829 in verband met het verbod op begraven binnen de stadsmuren en de uitgifte van graven op de nieuwe begraafplaats op de Zandberg in IJsselmuiden.
Hierin staat vermeld dat M. Suskens eigenaar is van een graf in de Buitenkerk op regel 10 nummer 13.
Ik heb het dagboek er nog eens op nagelezen.
De passage die wordt genoemd in de noten gaat over de huwelijksvoltrekking van de zuster en Martinus Suskens.
In de tekst van Henk Diender is sprake van koop van het graf in 1819.
Dat tijdperk mist in de (nu bekende) dagboeken van pastoor Doorenweerd.
Vermoedelijk heeft Henk Diender een andere bron gebruikt voor zijn tekst, mogelijk het begraafregister van de O.L.V.-kerk.
Ik heb in dat zerkenregister (inventarisnummer 242) de namen terug kunnen vinden onder regel 10, grafnummer 13.
Hierin staat ook de aankoop van dat graf door de pastoor en zijn zwager vermeld.
|
|
Hij schreef diverse boeken en artikelen:
Bron voor deze opsomming is een pagina over hem op de site van DBNL, enkele werken in de bibliotheek van het Gemeente Archief Kampen en een via internet te raadplegen index van aanwezige werken in de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag.
Later is daar nog een zoekaktie op gevolgd bij het Katholiek Documentatie Centrum, Katholieke Universiteit Nijmegen.
Kort daarna heb ik ook via internet in de catalogus van de Universiteits Bibliotheek van de Universiteit Utrecht kunnen zoeken.
(In het artikel van H.C. Diender over pastoor Bartholomeus Doorenweerd worden nog veel meer werken van zijn hand genoemd.)
De plegtige bezitneming der beide herstelde kerken, aan de allerzaligste moedermaagd Maria toegewijd, de eene te Kampen en de andere te Zwolle .....
vereeuwigd / in twee leerreden uitgesproken door Bartholomeus Doorenweerd
|
| | ca. 1810
(UBU:THO RIJS 137-105 dl 3)
|
| De belofte van Jezus Christus aan Zijne kerk verheerlijkt in de wederkomst van paus Pius VII, te Rome
|
| | 1814
(KB:Pflt 23983)
(KDC:763 c 83 nr.3)
|
| Bijbelsche verhalen; Een leesboek voor de Nederlandsche jeugd.
|
| | 1818-1819
2 delen (KDC:723 c 69)
(KB:476 K 42; 9e verb. dr, 1846)
|
| Bijbelsche verhalen uit het Oude Testament; Een leesboek voor de Nederlandsche jeugd.
|
| | 1e uitgave: 1818
(KDC:TBI Br 16/292)
(UBU:THO ALV 21-15; 2e dr. 1821)
(KB:476 K 42; 9e verb. dr, 1846)
|
| Bijbelsche verhalen uit het Nieuwe Testament; Een leesboek voor de Nederlandsche jeugd.
|
| | 1e uitgave: 1819
(KDC:500 c 282 nr.2; 3e dr, 1826)
(UBU:THO ALV 22-8A; 1832)
(KDC:605 c 185; 9e verb. dr, 1854)
(UBU:THO ALV 21-28; 9e dr, 1854)
|
| Korte kerkredenen, naar aanleiding van Overberg's Handboek van de R.C. Godsdienstleer, om zich zelven en een' ander te onderwijzen / nagelaten door Bartholomeus Doorenweerd ; [bezorgt door F.J. Hoppenbrouwers]
|
| | 's Hertogenbosch 1833-1835, 3 delen
(KDC:616 c 11; TBI 43 c 10)
(UBU:THO ALV 93-221; jr 1833-35 dl 1)
(UBU:THO RIJS 89-161-162#1,3; Dl. 3: p. 145 e.v. ontbreken)
(UBU:THO WRT 75-387-389)
(UBU:THO ALV 93-222; jr 1835 dl 2)
(UBU:THO ALV 93-223; jr 1835)
|
| Daarenboven leverde zijn pen tal van artikelen in "De Minerva" en haar opvolgster "De Katholijke Minerva", en waarschijnlijk ook in beider voorgangster "Mengelingen voor R.-Cath.", drie kath. tijdschr., tussen 1807 en 1824 verschenen.
|
| Huius Anni
|
| | Hujus Anni dies Primus Sit perpetuo in Historia hominis mei interioris Memorabilis. (Handschrift)
Een beschrijving van verschillende bedienaren van de kerk in Salland geschreven in 1803. Veel latijn en heel af en toe nog een stukje nederlands.
Er is een fotokopie van dit boek in het Gemeente Archief in Kampen (GAK:inventarisnummer B3831).
In een meegekopieerd briefje van 12-10-1973 staat dat het origineel in de Universiteits Bibliotheek van Nijmegen is te vinden, en dat ze overwegen om het naar het Rijksarchief in Utrecht te sturen.).
|
| Pastoraal Handboekje
|
| | Van zijn belevenissen als pastoor van Schokland van 1796 tot 1808 heeft hij een dagboek bijgehouden.
Er moet een fotokopie van dit boek in het Gemeente Archief in Kampen liggen (GAK:inventarisnummer B3830).
Uit dit boek worden door (lokale) historische verenigingen verhalen gebruikt in hun publicaties.
|
| Dagboek mijner Verhandelingen in Kampen 1809-1832
|
| | Zijn tijd in Kampen is beschreven in dit dagboek.
Dit laatste boek is als fotokopie aanwezig in het Gemeente Archief van Kampen in vier delen.
Deel Ia, Ib, II en III (GAK:respectievelijke inventarisnummers B1176, B1177, B1178 en B1179).
Deel Ia handelt van 1809-1810(pag.251).
Deel Ib handelt van 1810(pag.252)-1815.
Deel II handelt van 1816-1818. Het laatste bladnummer voor de inhoudsopgave is 745.
Er moet meer zijn want na de inhoudsopgave zit nog een pagina met bladnummer 775.
De pagina met bladnummers 369/370 is vrijwel geheel weggesneden.
Alleen het bovenste randje is nog aanwezig. Ook de inhoudsopgave van deze bladzijden is onherkenbaar doorgehaald.
Deel III handelt over 1821 met een aparte eigen inhoudsopgave en begint daarna opnieuw over 1825-1832(mei).
Hier is de voorzijde van een blad genummerd als 219 en de achterzijde van hetzelfde blad 222.
De laatste bladzijden zijn in de index verwerkt in een ander handschrift, mogelijk met balpen.
Het origineel ligt in het parochiearchief van de R.K.-parochie te Kampen.
Daar is ook een exemplaar in fotokopie aanwezig gelijk aan het exemplaar in het gemeentearchief.
Dit boek is de bron voor diverse publicaties over het begin van de negentiende eeuw in Kampen waarbij de katholieke kerk een rol speelde.
|
| Handboek van den christelijken catholijken godsdienst : om zich zelven en anderen te onderwijzen
|
| |
Vertaling van: "Christkatholisches Religions-Handbuch um sich und andere zu belehren.", 1804 door Bernard Heinrich Overberg geschreven; in 1809 uit het Hoogduitsch vert. door Bartholomeus Doorenweerd
2 delen (KB:470 G 44 [-45])
2 delen (KDC:TBI 44 c 13)
2 delen (KDC:701 c 23, TBI 29 c 148)
Dl.1-2 [en] Kort voorafgaande onderwijs voor jonge geestelijken (?)
3 delen (KB:2172431 [-2172432 ] DEPOTEXEMPLAAR; KB:1172 A 20(deel 1); 2e dr. 1828-1832)
3 delen (KDC:54 c 90)
(KDC:TBI 118 c 40; Eerste deel. - 2de dr. - 1829. - XVI, 423 p. - loco secundo. - Loco primo : Kort voorafgaande onderwijs. - 1828. X, 205 p)
(KDC:TBI 117 c 33; Tweede deel. - 2de dr. - 1832. - VIII, 574 p)
|
| Hulp in den nood dat is, Godvruchtige gebeden, betrachtingen en manieren om misse te hooren enz.
|
| |
Op nieuws overzien, met eenige gebeden verm. en in de Nederlandse taal en spelling beschaaft door B. Doorenweerd.
Vertaling uit het duits.
Auteur is: Eskes, Henricus Gualterius
(UBU:THO PER 167-572; 10e dr, 1825)
|
GAK:code = Gemeente Archief, Kampen: inventarisnummer
KB:code = Koninklijke Bibliotheek, Den Haag: Aanvraagcode
KDC:code = Katholiek Documentatie Centrum, Katholieke Universiteit Nijmegen
UBU:code = Universiteits Bibliotheek van de Universiteit Utrecht
|
|
Achtergrondinformatie en reeds verschenen artikelen:
|