|
Zomer 2006.
Bij mijn speurtocht naar de herkomst van de tekst op het tiengebodenbord in de Buitenkerk, ontdek ik dat er vele bijbelvertalingen zijn naar het nederlands waarbij kleine nuances in de tekst voorkomen.
Het blijkt erg lastig te zijn om de juiste bijbelvertaling te vinden die bij het betreffende bord past.
Ik heb bij die zoektocht behoefte aan een overzicht van alle bijbelvertalingen in de nederlandse taal en dan bij voorkeur ook nog van al die bijbelvertalingen de versie van de tien geboden.
Die lijkt er niet te zijn.
Wat moet er gebeuren om zoiets beschikbaar te krijgen?
Eerst maar bepalen wat zo'n verzameling zou moeten bevatten.
Bijbelfragmenten:
Zoals aangegeven gaat het om de tien geboden, en dan bij voorkeur zowel de versie uit Exodus 20:1-17 alsook de versie uit Deuteronomium 5:6-20.
Direct daarbij bedenk ik dat een andere "staande" tekst, het Onze Vader, dan ook gelijk kan worden opgenomen, Matteüs 6:9b-13.
Toepassingen:
En dan tegelijk ook maar een inventarisatie, met weergave van de tekst, van de nog bekende plaatsen waar dergelijke teksten zijn gebruikt, met name de borden die in het begin van de zeventiende eeuw zijn gemaakt en in de (protestantse) kerken zijn opgehangen, maar ook verwijzingen in de literatuur naar de betreffende teksten.
En dan zeker de teksten waarvoor nog geen bronverwijzing naar een bijbelvertaling is te vinden.
Lettertype
De teksten worden opgenomen in modern schrift.
Het gotische schrift van oude uitgaven wordt omgezet naar een modern lettertype.
Als in de oorspronkelijke tekst woorden zijn afgekort door overstreping van letters, dan wordt de uitgewerkte versie toegepast.
Het zou mooi zijn als ook een afbeelding van de oorspronkelijke tekst kan worden opgenomen, of soms een afbeelding van een opmerkelijk detail.
Beperking taalgebied
Om de selectie niet tot in het oneindige door te laten lopen lijkt het mij hier op zijn plaats om de keuze te maken voor het nederlandse taalgebied.
Zeker in het noordoosten van het land zal het nog lastig zijn om een grens te trekken tussen vertalingen in nederlandse en duitse dialecten.
Daar later maar over beslissen.
Is het zinvol om ook bijbels uit bijvoorbeeld Zuid-Afrika of Suriname op te nemen?
Verschijningsvorm
Uitgave in een boekvorm is pas mogelijk als er sprake is van een afgerond project.
Daarvoor zou dit project moeten worden geadopteerd door een organisatie die veel tijd en geld wil investeren in de zoektocht.
Een alternatief is dat het een "open" project wordt.
Een site op internet plaatsen waar de bedoeling wordt uitgelegd, en om hulp wordt gevraagd.
Iedereen kan bijdragen leveren.
De bijdragen worden gecontroleerd en daarna op internet beschikbaar gemaakt.
Ook hiervoor is een investering nodig in tijd en geld, maar dat zal veel minder zijn dan in het geval van een papieren uitgave na afgerond onderzoek.
Bijbelfragmenten
Aan de basis zal een lijst staan van alle bekende vertalingen van bijbelboeken in het nederlands.
Er moeten nu al diverse overzichten zijn van bijbels met hun vertalers, hun drukkers, hun uitgevers.
Ook in de catalogi van de (universiteits)bibliotheken kom je beschrijvingen tegen van bijbels.
Door al deze gegevens te combineren komt er een lijst uit met bijbelvertalingen, jaartallen, vertalers, drukkers, enz.
Deze lijst zal ongetwijfeld doublures bevatten die nog niet herkend worden.
Ook zullen er ongetwijfeld versies van bijbelvertalingen zijn die niet zijn opgenomen in die lijst.
In de loop van het verdere onderzoek voor dit project zal de lijst worden verbeterd.
Mijn huidige insteek is dat deze lijst chronologisch van opzet zal zijn, eventueel is het mogelijk om enkele indexen toe te voegen om "families" of "stambomen" van bijbelvertalingen te kunnen herkennen.
De lijst zal beginnen bij de eerst bekende nederlandstalige versie, waarschijnlijk een handschrift, en niet eindigen, omdat er nog steeds nieuwe bijbelvertalingen bij komen.
En dan komt het grote zoeken.
Van elke versie van de bijbelvertalingen die op de lijst voorkomen een exemplaar zien te achterhalen.
Registreer de vindplaats (als de eigenaar dat toestaat).
Dan uit dat exemplaar de kenmerken van de versie overnemen (titel, drukker, jaar van uitgave, opmerkingen, beschrijving van het boek) en de betreffende tekstfragmenten overnemen.
Scherpe (digitale) foto's of fotokopiën zou mooi zijn.
Een transscript van de tekst is ook al voldoende.
Als meerdere exemplaren van dezelfde versie van de bijbelvertaling worden ontdekt, kan het zinvol zijn om deze aktie voor meerdere exemplaren te doen, om mogelijke fouten uit te sluiten of misschien zelfs te ondekken dat er verschillen zijn binnen eenzelfde versie.
Uiteraard gaat dit niet op voor moderne uitgaven.
Als een tekst LETTERLIJK gelijk is aan de tekst van een andere bijbelvertaling, dan wordt de tekst alleen opgenomen bij de oudste bijbelvertaling, en bij de nieuwere bijbelvertaling wordt verwezen naar die oudste versie.
Ook bij de oudste versie een verwijzing opnemen naar de nieuwere versie(s).
Hierdoor kan de hele serie worden aangepast als er een nog oudere versie van dezelfde tekst wordt gevonden.
Toepassingen
Dit onderdeel is eigenlijk niet het oorspronkelijke doel voor dit project.
Ik verwacht echter dat in de loop van het onderzoek vele verwijzingen worden gevonden op borden en in gedichten en andere plaatsen, waarvoor (nog) geen verband is aan te tonen met een specifieke versie van een bijbelvertaling.
Om deze kennis dan niet verloren te laten gaan in een dossier, lijkt het mij zinvol om ze toch op te nemen.
Omdat ik verwacht dat er geen massa's vindplaatsen zijn, zal het voor de overzichtelijkheid en de referentiemogelijkheid ook interessant zijn om ook de vindplaatsen op te nemen waarbij wel een bekende tekst wordt toegepast.
Hierbij is het dan niet meer nodig om de complete tekst op te nemen maar kan direct worden verwezen naar de betreffende versie van de bijbelvertaling.
Eventuele kleine afwijkingen van de tekst wel signaleren.
Niet aktief op zoek gaan naar dit soort toepassingen, maar een open oog houden voor aanvullingen.
Bovenstaande is een eerste opzet voor een project wat vermoedelijk toch wel groot dreigt te worden.
Ik zal voorzichtig beginnen met inventariseren en als er iets beschikbaar komt ook hier op internet zetten.
Als iemand weet of dergelijk materiaal al beschikbaar is, dan zou ik het heel fijn vinden als dat wordt gemeld.
Voor mij is dit namelijk slechts een afgeleide van het onderzoekje naar het tiengebodenbord.
|